Rusya 19. yüzyıldan itibaren gerek kendi topraklarındaki gerekse Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Müslüman olmayan grupları destekleyerek Orta Asya ile Anadolu arasında etnik bir bariyer oluşturma hedefine yönelmiş ve Türk toprakları üzerinde yaşayan Türkleri bölgeden çıkartarak yerlerine Ermenileri yerleştirmiştir. I. Dünya Savaşı sonrası gelişen devrim ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB)’ne geçiş sürecinde bölge Sovyetler Birliği hakimiyetine girmiştir. Sovyetler Birliği 5 Temmuz 1921 tarihinde Karabağ’ı Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ne bağlamıştır.
Sovyetler Birliği Başkanı Joseph Stalin döneminde bölgeye yerleştirilen Ermeni nüfus gerekçe gösterilerek 1923’te Karabağ’a idari açıdan özerklik verilmesi tavsiye edilmiş ve böylelikle, Karabağ, Sovyetler Birliği döneminde Azerbaycan’a bağlı, başkenti Hankendi olan özerk bir vilayet haline gelmiştir. Sovyetler Birliği, 1989 yılının Kasım ayında, Karabağ'ın özerkliğini kaldırıp doğrudan Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlamıştır. Bu karara Ermeniler ve bölge yönetimi itiraz etmiş ve Karabağ Özerk Yönetimi’nin Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ile birleştiğini açıklanmıştır.
Aralık 1991’e gelindiğinde Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin dağılması ile bağımsızlık savaşları başlamıştır. Yeni kurulan Rus orduları Karabağ bölgesinde Müslüman olmayan Ermenilerden yana tavır almıştır. Azerbaycanlılar Rus destekli Ermeni saldırılarına hazırlıksız yakalanmıştır. 1 milyona yakın Azerbaycanlı evlerini, anılarını ve mezarlarını bırakarak yaşadıkları toprakları terk etmek zorunda kalmıştır. Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki I. Karabağ Savaşı 1994 yılında Bişkek Protokolü imzalanana kadar devam etmiştir. Ermeniler yaklaşık 30 yıl boyunca hukuksuz bir şekilde Azerbaycan’ın yaklaşık yüzde 20’sini işgal altında tutmuştur. Bu işgal boyunca 20 bin Azerbaycanlı şehit olurken 1,5 milyondan fazla sivil zorla göç etmek zorunda kalmıştır.
Sorunun barışçıl çözümü için uluslararası örgütler devreye girmiştir. Mart 1992’de Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) bünyesinde Minsk grubu oluşturulmuştur. Grubun eş başkanlığını Fransa, ABD ve Rusya üstlenmiştir. Ancak, AGİT Minsk grubunun 28 yıllık çalışması ve yürüttüğü müzakereler sonuçsuz kalmıştır. Ermenistan silahlı güçleri yıllar içerisinde defalarca kez taciz atışlarında bulunmuştur. 27 Eylül 2020 günü Ermeniler Azerbaycan’ın Cebrail, Tovuz, Terter, Ağdam ve Fuzuli şehirlerine bir saldırıda bulunmuş ve çok sayıda sivil hayatını kaybetmiştir. Buna karşılık Azerbaycan ‘Demir Yumruk’ ismi verilen bir operasyon başlatmıştır. 44 gün süren II. Karabağ Savaşı Azerbaycan’ın zaferiyle sonuçlanmış, Ermeni güçlerinin yaklaşık 30 yıldır işgal altında tuttuğu Azerbaycan toprakları özgürlüğe kavuşmuştur: 5 il, 4 kasaba ve 286 köy kurtarılmıştır. Azerbaycan ordusu bu savaşta 2908 şehit vermiştir. Bu durumun anısına operasyonun başladığı 27 Eylül günü Şehitleri Anma Günü ilan edilmiştir.
